धर्म आनि वाट

‘धर्म खालि मनुष्याक मात्र न्हंहि आस्सूचॆ! हर्‍येक प्राणि, हक्कि-पक्षि, रूखु-जाड, सूर्य, चंद्र, भूंय्क पुस्सूनु ताज्जे जालेलॆ एक्केक धर्म म्हॊणु आसता. सूण्यालॆ धर्म आपंणाक कूळ (शीत) घालेलॆ धनीलॆ घर राकचॆ जाल्यारि, सूर्यालॆ धर्म जगाक हुज्वाडु दिव्चॆ, जाड आनि रुक्का धर्म फूल आनि फळ दिवचॆ जाल्यारि भूंय्चॆ धर्म सर्व सजीवि, निर्जीविंक व्हॊव्नु पॊस्सूचॆ. हे चक्र ते कित्लकि सहस्रमान ताकूनु चूकनाशि घूव्त्ता आस्स. खंय्तरि चुक्लॆ म्हॊणु समजूव्या घडे भित्तर मनुष्य जीवि नामावशेष जाव्नु वत्ता. जाल्यारि मनुष्यान मात्र आपणा धर्म खात्तरि मस्त हगूर जाव्नु समजूनु घॆत्ल्या. म्हालगड्यान उरोनु, चेल्नु  घेव्नु आय्यिलॆ धर्माक मूड नंबिगा म्हणता.  जाल्यारि धर्महीनाक प्रगति ना. कॆलव लोक अभिवृद्दि म्हळयारि दुड्डु, संपत्त, आस्ति जॊडचॆ म्हॊणु समजूनु घेव्नु आसताति. हे पूरा जॊडताना आन्नेक्ल्याक उपद्रव, शोषण कर्नाशि जॊडका. त्यांचि धर्म मार्ग म्हणोनु घॆत्ता.
तश्शि जाल्यारि धर्म म्हळ्यारि कस्सलॆ? हे शरीराक आम्मि वाहन म्हॊणु समजूनु घॆतल्यारि, भित्तवैलॆ चेतनाक (ताक्का आत्म म्हॊणु ऒळ्कूचॆ च्हड) वाहन चलयतालॊ(चालकु) म्हणयेत. आनि त्या वाहन वच्चॆ वाटचि धर्म. आम्मि अमगेलॆ जीवन यात्रा एक भॊवंढि म्हॊणु समजूनु घॆतलेरि चमकूचॆ वाट खंचॆ? खंय्क वच्का? कश्शि वच्का? आनि कितयाक वच्का? म्हणचॆ उपप्रश्नो आमगेलॆ मुखार यव्नु राबताति. ताक्का जवाब सॊत्ता आम्मि हे जीवनयात्रांतु धर्म मार्गांतु चमकूका. आमगेलॆ साधना, अनुभवा आधारारि हाक्का खांय न्हंहि खांयि जवाब मेळ्नु मॆळ्ता. अश्शि हजारो वर्षाचान विंगविंगड साधनाशील लोकांक, ऋषि, मुनिंक मॆळ्ळिलॆ जवाबाचॆ क्रोडिकृत सारचि ‘धर्म.
भांयचान उद्दाक काडचाक कॊळसॊ आनि राज्जॊ जाव्का पड्ता, न्हंयि दांटूका जाल्यारि दोणि, मच्वॊ जांवॊ ब्रिज् जायि पड्ता, माळि चॊड्का जाल्यारि निस्सणि जायि पड्ता, रुक्काचान आंबॊ काड्का जाल्यारि कॊक्कॆ जाव्का पड्ता, मार्केटान खंचे सामानु, रांदयकाय हाड्का जाल्यारि चीरि, जांवॊ खोट्टॊ व्हरका पड्ता. चिक्कॆ विचार करा आमगेलॆ लाग्गि, दोळ्याक दॆक्कू पॊड्चॆ हे पूरा हाडचाक आन्नेकाचॆ सहायु जाव्का म्हणताना जीवन यात्रा ससूत्रान पूर्ति कोर्नु वच्चूक खांय्तरि नाक्कवे? ताज्ज खात्तिरिचि आमगेलॆ ऋषिमुनीन तपःश्चर्यानि साधनेन सॊद्दिलॆ वाटचि ‘धर्म. तान्नि हे सॊद्दूनु ह्तांचि वाट्टेरि वच्चा, हाज्जेन बरेपण आस्स म्हॊणु कळैलॆ. म्हळ्यारि ‘धर्म जीवन यात्रॆचॆ नक्षॆ आश्शिल्वरि. ते नक्षॆ घेव्नु आम्मि त्यांचि वाट्टेरि चम्किल्यारि यश मेळ्नू मॆळ्ता. वच्चॊ आम्मि हे धर्माचरण कर्नाति, हे पूरा माक्षि कालाचॆ अनागरीक लोकान कॆलेलॆ मूढ आचरण म्हॊणु समजूनु आम्मि निराकरण करताति म्हळ्यारि आम्मि खंचॆ तत्त्वादर्शारि वांचताति? तत्त्व रहित जाव्नु वांचॆ म्हळ्यारि पशु जांवॊ राक्षसी कृत्य जायनांवॆ?
धर्म एक वाट म्हणोनु घॆत्ता कश्शि? ते आमका खंय्क आप्पोनु व्हरता? एक जागेचान जांवॊ गांव्चान आन्नेक जागेक जांवॊ गांवाक आमका व्हरचॆ साधन वाट जांवॊ रस्तॊ. आद्गतींतु “चमकूनु चमकूनु वाट जात्ता म्हणता आश्शिलॆं. हे अर्थारि घॆलयारि जीवन कश्शि चलोवका? कश्शि चलॊवचाक नज्ज म्हॊणु आमाका दाखोवनु दिवचॆ वाटचि “धर्म हे एकळ्यान शोधन कॆलेलॆ न्हंहि, हांवॆ वय्रि सांगल्वरि आमगेलॆ मालगडे असंख्यात लोक हांतु चमकूनु, अनुभव घेव्नु मूकारि यवचॆ पीळिगेचॆ बरॆपण खात्तिरि ‘अश्शी चमकिया हाज्जेन तुमका चांग जात्ता, समाजाक बरॆं, अश्शि चम्कूनाक्काति हाज्जेन तुमका बरॆं जाल्यारी समाजाक पाड जात्ता, अश्शंतू चमकूनाक्काति हाज्जेन तुमका आनि समाजाक दॊग्गांक वाय्ट जात्ता म्हॊणु पूरा सांगिलेचॆ संग्रहचि ‘धर्म म्हळ्यारि धर्म म्हणचॆ असंख्यात लोकप्रिय, निःस्वार्थि, अनुभवि लोकालॆ अनुभवु. काल कालाक बदल्ता घॆलेलॆ तश्शि धर्माचॆ अभिवृद्धि जात्ता म्हणचॆ सत्य जाल्यारिचि ताज्जॆ  मूल तत्त्व, सिद्धांत बदल्ना म्हणचॆ आम्मि विसरूक नज्ज.
कित्लकि पंता आमका आमगेलॆ धर्म कष्टदायक म्हॊणु दिसचाक पुरॊ, आयचॆ कालमानाक त्या आचरण कॊरचॆ कष्ट म्हॊणू दिसचाक पुरॊ, तांतुलॆ नंबिकेक खंचॆ आधार ना, मूढ नंबिगा म्हॊणूयि दिसचाक पुरॊ. तश्शि म्हॊणु एकदं आमगेलॆ धर्मा ताकूनु विमुख जाव्नु आन्नेक धर्म पॊटोनु घॆवचॆ खंडित बुद्दॊंतिक न्हंहि. कालमान एक्का नमूनो आस्सना. पूडे एक काल आश्शिलॆं तॆदना एक्कडॆचान आन्नेक कडेक वच्चाक आत्ता वरि बस्, कार नाश्शिलॆं, एक्कडॆ सुद्धि आन्नेक कडेक वच्चूनु पावचाक आठ्चडॆ न्हंहि मैनोगट्लॆ लाग्ताश्शिलॆं. रायाल दर्भारु चल्ताश्शिलॆं कालांतु युद्द, जीक, हार पूरा सामान्य आश्शिलॆं, त्या पूरा कारणान त्या त्या काळांतु सामान्य लोकानि समाधानानि वांच्का  म्हणचॆ कारणान सबार आचरण यव्नास्सुक पुरॊ. ताज्ज वयरि त्या त्या कालाचॆ रायालॆ जांवॊ प्रभुत्वाचॆ प्रभावु पोड्नु आचरण विकार जाव्नास्सुक पुरॊ. हे सामान्य, आमगेलॆ संस्कृति, मौल्य राकचाक तॆद्ना त्या अत्यगत्य आश्शिलॆ म्हॊणु समजूका जात्ता. उदाहरणेक माक्षि कालांतु राज्य राज्या मध्यॆ युद्ध सर्वे सामान्य जाव्नु आश्शिलॆं. तॆद्दना युद्दांतु आत्ता तश्शि बांब्, वॆसल्स्, विमान पूरा वापर्ना आश्शिलॆ. सैनिक, तान्निचि युवकार(युवक) जाव्नास्त आश्शिलॆं. हर्‍येक युद्दांतु हजारो संख्यारि युवक सैनिक मर्‍ता आश्शिलॆं. म्हळ्यारि धार्‍ल्यालॆं अंकडॊ ऊणॆ आश्शिलॆं. तॆद्दना बाम्मुणु मॆल्लिल्यान परत लग्न जाल्यारि उरलेलॆ (लग्न जायनात्तिलॆ) चॆल्लियांक चल्लॊ मेळ्ना म्हणचॆ खात्तिरि विधवेक पुनर्‌विवाह ना म्हणचॆ रिवाजु आय्लशि दिस्ता. ब्राह्मण सात्विक, संपन्न लोक, ज्ञान, साधना तांगेलॆ आस्ति, अल्प तृप्त, सद्गुणि, सदाचारांतु वांचताति,  तांका वाय्ट उलयल्यारि वांच ना, देवाक अपमानु कॆलेल्वरि म्हॊणु सर्व तांका मान दित्ता आश्शिलॆं. अस्सलॆ असंख्यात दृष्टांत दिव्येत.
एक रस्तॊ म्हळ मागिरि ताक्का सबार उपमार्ग यव्नु मॆळताति. त्या खात्तिरि खंचॆ एक रस्तॊ खालि दॊन्नी गांवाक मात्र संपर्क कर्ना. हजारो भरि गांवाक संपर्क कॊरचाक शक्ता. तश्शिचि एक धर्मांतू विंग विंगड तत्व्ताचरणेचॆ लोक मॆळताति. आम्मि अम्मुखॆ वाट्टेरि चम्किताति म्हळसता ताज्जेन त्या मार्गाक खंचकि मुनापॊ मॆळ्ता म्हॊणु समजितालॊ बद्दक मूढ. आमका त्या गांवाक वच्चूनु पावचाक सुलभ जाल्लॆ, मद्दत जाल्लॆ म्हॊणु समजूचॆ यथार्थ ज्ञान. रस्तॊ म्हळ्ळ मागिरि ताज्ज वयरि पात्तॊरु, कांटॊ, एर चडचॆ, इळकल दॆवचॆ हे पूरा सामान्य विषयु. 
हाज्ज वरि आम्मि धर्माचरण कॊरचॆ ताकूनु धर्माक खंचेयि मुनापो ना, बदलाक ताज्जेन आमगेलॆ अभिवृद्धि घडता. धर्मांतू, रस्तेरि मॆळचॆ कांटॊ, फात्रा वरि सबार कष्टाचॆ आचरण, खर्चाचॆ कारण घडोनु हाडका पड्तलॆ. ताज्जॆ रीति-रिवाजान आमगेलॆ प्रतिष्ठॆक मार बसचॆ फाव आस्स. आयचॆ काल, संदर्भाक खंचेयि संबंधु नात्तिलॆ अस्सलॆ रीति-रिवाज धर्म मार्गारि पडिलॆ कांटॊ, फात्तॊरु. जवाब मेळ्नात्तिलॆ, प्रत्यक्ष प्रतिफल ना म्हॊणु दिसचॆ अस्सलॆ आचार-विचार कितयाक कॊरका? म्हॊणु धर्मा ताकूनु विमुख जावचॆ श्रेयस्कर न्हंहि. तश्शि कॊरचॆ  म्हळ्यारि रस्तॆ वयरि कांटॊ आस्स म्हॊणु नंय्क उड्डिल्वरि. त्या आचार-विचार खंचॆ संदर्भारि आमगेलॆ धर्मांतु घूसलॆं? समाजांतु तॆदनाचॆ परिस्थिति कश्शि आश्शिलॆं हे पूरा सूक्ष्म जाव्नु अवलोकन करता वच्का. परिहार मेळ्नू मॆळ्ता.
कॆलव दुष्ट, समाजद्रोहि, भयोत्पादक लोक रस्तॆ वयरि व्हड व्हड पोंडु काड्नु दवरचाक पुरॊंति. तांगॆलॆ उद्देश जनजीवन अल्लोल कल्लोल कॊरका म्हॊणु, तश्शिचि एक धर्मा वयरि द्वेष, जाळ दाखय्चॆ लोक आन्नेक धर्मांतु आसलेरि तान्नि धर्म रस्तॆरि अस्सलॆ पॊंडु कांडूचॆ लोक म्हण्येत. तान्नि आमका आमगेलॆ धर्माचान विमुख कॊरचॆ खात्तिरि आमगेलॆ धर्माचॆ वाय्ट, कुरूप उब्बोर्नु दाखयताति. प्रतियेक धर्मांतु चांग तत्त्वादर्श आश्शिल वरि खांय ना खांय वाय्ट अंश आस्सूनु आस्ता. थंळॆचॆ नित्तळ उद्का मूळांतु थॊडॆ तरि कूस्सड आश्शिल्वरि. थार् रस्तॆ वयरि थॊडॆ तरि दूळि आश्शिल्वरि. हे अर्थुनु घेव्नु, वाय्ट-चांग कोळ्नु घॆव्चॆ सामर्थ्य आम्मि वाड्डोनु घॆवका.
(सशेष)       आर्‍गोडु सुरेश शॆणै

हे लेखु ‘कन्नड लिपिंतु जाव्का जाल्यारि आमगेलॆ  http://gsbkonkaniabhimanisaraswatiprabha.blogspot.com  भेट्टिया