इतिहासाचॆ आंग्णांतु... सारस्वत

हिंदूस्थानाचॆ पश्चिम करावळिक म्हळयारि गुजरात दाकूनु कन्याकुमारि पर्यंत माकशि ‘सप्त कॊंकण म्हॊणु आपैताश्शिलॆ म्हणचॆ कल्लणालॆ ‘राजतरंगिणि (क्रि.श.११८४) आनि चालुक्यालॆ सबार शासनांतु उल्लेख आस्स. परशुरामानि क्षत्रिय संहार कोर्नु जिक्किलॆ भूंयि ब्राह्मणांक दान कॆलीलॆ विषयु सर्ववेद्य. जिक्किलॆ पूरा भूंयि आपणान दान कॆलील तॆद्दना राबचाक जागो नाशि आपणालॆ ताकत्तानि समुद्राक माक्षि धूंगुळ्नु त्या भूंयि आपणाक दीव्का म्हॊणु वरुणालाग्गि मागणि कर्ता. तश्शि प्राप्त जालेलॆ भूंय्क ‘परशुराम सृष्ठि म्हणताति. ताक्का परशुरामानि आपणालॆ आवयिलॆ कूळार्‍चॆ नांव जालेलॆ कॊंकण म्हणचॆ यादाक ‘कॊंकण म्हॊणु आपैलॆ.
दैवजात घटना म्हण्चवरि दूर्वास मुनि दाकूनु शापग्रस्थॆ जालेलि सरस्वति देवि अत्रेय मुनिलॆ घर्‍कडॆ जन्मुनु, मुखारि ददीचि मुनि दाकूनु घॆत्तिलॆ चर्डु, वेदविद्या, ब्रह्मविद्यॆंतु पारंगत जालेलॊ सारस्वत मुनि जाव्नु प्रख्यात जात्ता. अस्सलॆ सारस्वत मुनि दाकूनु दीक्षा घेव्नु अनुग्रहीत जालेलॆ हजारोभरि ब्राह्मण समुदाय मुखारि ‘सारस्वत ब्राह्मण जाव्नु वांचताति म्हॊणु स्कंद पुराण, महाभारताचॆ शल्य पर्व तश्शीचि विंगविंगड लेखन, संस्कार रत्नमाला, सौंदरानंद, बुद्धचरित इत्यादि ग्रंथांतु मस्त उल्लेख मॆळ्ता.
राष्ट्रकवि मंजेश्वर गोविंद पै हांगॆलॆ महाभारत, बृहत् संहितॆ -पुराणाचॆ उल्लेखा दाकूनु कोळ्नु यव्चॆ म्हळयारि सारस्वत लोकालॆ म्हालगड्यालॆ गांव आत्ताचॆ डॆल्लिचॆ सुमार ६० मैल् उत्तराक आश्शिलॆ ‘ब्रह्मवर्त - कुरुक्षेत्र प्रांत (उल्लेख : डा॥जोत्स्ना कामत्) कालांतरांतु हांग्चान सारस्वत ब्राह्मण त्रिहूर्ता(आत्ताचॆ तिरहता)क बाय्रिसोर्नु वत्ताति म्हण्चॆ उल्लेख वरेक स्कंद पुराणांतु मॆळ्ता. तिरहत् म्हणचॆ आत्ताचॆ बिहार-उत्तर प्रदेशाचॆ भाग म्हॊणु सांगेत.  हिमालयांतु जन्मूनु पश्चिमवाहिनि जालेलॆ ब्रह्मावर्तांतु पोव्नु द्वारकॆ लाग्गि प्रभास क्षेत्रांतु सागराक मॆळ्चॆ न्हंयिचि  ‘सरस्वति नंयि सरस्वति - दृशद्वति नंय्चॆ मध्यॆचॆ ब्रह्मवर्त म्हणचॆ प्रदेश सारस्वत समाज बांधवालॆ मूलस्थान. दृशद्वति नंयि वरेक सरस्वति नंय्चॆ ऒट्टू द्वारकॆ लाग्गि समद्राक वच्चुनु मॆळ्ता म्हण्चॆ उल्लेखनीय.
जाल्यारि कालक्रमेण हिमालयांतु घडिलॆ भूकंप, सरस्वति नंयि सुक्किलॆ इत्यादि भौगोलिक आनि हवामान च्हड कम्मि जालेलॆ निमित्त सारस्वत लोक इंद्रप्रस्थ, मथुरा, प्रयाग, काशि बगलेन, गंगा, यमुना नंय्चॆ ऎळेरि आस्सुचॆ  गौड देश (आय्चॆ पश्चिम बंगाल) बगलेन, आनि थॊडॆ लोक काश्मीर बगलेन प्रस्थान करताति. हे कारणान कल्कत्ता, राजस्थान, मध्यप्रदेश, बिहारांतु आजीयि सारस्वत ब्राह्मण स्थायि जाव्नु उरलिंति. जाल्यारि व्हड अंकड्यारि सारस्वत लोकानि आय्यिलॆ गोमांतक, महाराष्ट्र, गुजराताचॆ कॆलव कडेन, कर्नाटक आनि केरळाचॆ करावळि प्रदेशाक. गौड देशा दाकूनु यव्नु कॊंकण पट्टिंतु उरलिलॆ खात्तिरि हांका गौड सारस्वत, कॊंकणिग म्हॊणु आपय्चाक लाग्लॆ. द्वारकॆ दाकूनु आय्यिलॆ सारस्वतांक मुखारि ‘दॊर्‍कॆ म्हणचाक लाग्लॆ. ऒट्टारॆ मूल त्रिहोत्र दाकूनु हे सारस्वत लोक दुस्र दुस्रॆ कडेन वांटूनु वच्चॆ वरि जाल्लॆ.
मूल त्रिहोत्र पुरचान दक्षिणाचॆ कॊंकणाक यवचाक  कारण जालेलॆ स्कंद पुराणाचॆ काणि अश्शि आस्स. क्षत्रिय संहार कॆल्ल उपरांत परशुराम सृष्ठि म्हणोव्नु घॆत्तिलॆ; कॊंकण प्रदेशांतु यज्ञयागादि कॊरचाक उत्तर हिंदूस्थानचान त्रिहोत्रपुर मूलाचॆ ब्राह्मण समुदायाचॆ अत्रि, कश्यपादि दा गोत्राचॆ ब्राह्मणांक परशुरामु गोंयाक आपॊनु हाड्ता. हे सारस्वत ब्राह्मण विंगड परिसर, जवाब्दारि, व्यापारोद्यमाचॆ ऒत्तड मध्येयि आपणांगॆलॆ मूल संस्कृति, आचार, विचार, अनुष्ठानांक  मार पड्ना तश्शि पळोव्नु घॆत्ताति. १२०० वर्ष पर्यंत स्थळीक बरशि सामरस्यानि जीवन चलैताति.
मागिरि मौर्यरायांगॆलॆ कालारि बौद्धमताक मस्त प्रामुख्य मेळ्नु सनातन धर्माचॆ प्राधान्यत ऊणॆ जाल्लॆ. तॆद्दना मगध आनि त्रिहोत्रचान बाय्रसरलीलॆ सारस्वत ब्राह्मणालॆ ९८ कुटुंब शाणवॆ(शेण्वॆ) म्हणोव्नु घॆत्ताति. हांतुलॆ ६६ (सासष्ट) कुटुंब मठागांव(मडगांव), कुशस्थलि इत्यादि इत्यादि कडेन अग्रहार कोर्नु राबताति.आनि ३० कुटुंब राब्बिलॆ अग्रहाराक तीसवाडि म्हॊणु जाल्लॆ. क्रि.श. १०९८ंतु सिंधू देशाचॆ राजकुमारा दाकूनूयिक्रि.श.१३१०ंतु उत्तर हिंदूस्थानाचॆ सुल्तानान गोंय्चॆ वय्रि आक्रमण कॆल्लॆ. ताज्जेन लोकानि मस्त कष्ट बॊग्गका जाल्लॆ. मुखारि १४६९-१५०१ पर्यंत बिजापुराचॆ अधिनांतु आश्शिलॆ गोंयांतु गौड सारस्वतांगॆलॆ मस्त देवळ घुट्टोनु उडैताति.तांतुलॆ दुड्डु, बांगार इत्यादि संपत्त लूट्ताति. बलात्कारानि मतांतर करताति.जाल्यारि स्वाभिमानि आनि छलवादि जालेलॆ सारस्वत ब्राह्मण स्वसमाजाचॆ, स्वधर्माचॆ, संस्कृतिचॆ राक्वणा खात्तिरि विंगविंगड कडेन वत्ताति.
- रमाकांत नागेश शानभाग
- त्रिविक्रम बाबा पै. (कुंभापुर सारस्वत सौरभ)